Денсаулық сақтаудағы ақпараттық технологиялар
«Электрондық денсаулық сақтау» термині 2013 жылы «Ақпараттық Қазақстан – 2020» мемлекеттік бағдарламасында енгізілген. Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін көрсететін емдеу - алдын алу ұйымдарында Денсаулық сақтау министрлігінің ақпараттық жүйелері, сондай-ақ сыртқы әзірлеушілердің өнімдері - медициналық ақпараттық жүйелер жұмыс істейді. Олар медициналық ұйымдардан мәліметтер жинауды және оларды ұлттық деңгейде ұсынуды қамтамасыз етеді.
Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау саласын дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде денсаулық сақтау жүйесінің басым қажеттіліктерін талдауды негізге ала отырып, Қазақстан Республикасының электрондық денсаулық сақтаудың мынадай бағыттарын тұжырымдауға болады:
- Цифрлық деректерді жинау, бөлісу және пайдалану үшін құрылған инфрақұрылымды кеңейту;
- Денсаулық сақтау статистикасы әдіснамасын жетілдіру;
- Денсаулық сақтаудың бірыңғай ақпараттық кеңістігі міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізу шеңберінде қаржыландырудың, көмек көрсетудің сапасы мен толықтығының мониторингінің күрделі әдістерін енгізу үшін қажетті мәліметтерді қамтамасыз етуге тиіс;
- Сапалы, дұрыс, толық және уақтылы цифрлық деректер денсаулық сақтау жүйесінің маңызды ресурстарының біріне айналады (үлкен деректер, жасанды интеллект, бизнес-интеллект, машиналық оқыту және т.б.).
Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу халықтың өмір сүру сапасы мен медициналық көмек көрсетуді жаңа деңгейге шығаруға мүмкіндік берді. Бүгінгі таңда біздің тұрғындар жеке медициналық ақпараттық жүйелердің жұмысы туралы біліп қана қоймай, олардың көмегімен «озық» адамдар уақыттарын ұтымды пайдаланады.
Осылайша, тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінің медициналық қызметтер пакеті шеңберінде медициналық көмекке құқықтарды іске асыру үшін азаматтар алғашқы медициналық-санитариялық көмек ұйымына бекітілуі тиіс. Басқаша айтқанда, емхана – кез-келген медициналық көмек алу үшін «кіру қақпасы» болып табылады және медициналық көмекке қатысты қиындықтар мен «тосынсыйларды» болдырмау үшін тіркелу туралы ақпаратты және сақтандыру мәртебесін білу керек.
Бекітілген халықты тіркеу Бекітілген халық тіркелімі (БХТ) ақпараттық жүйесінде - тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін әрбір денсаулық сақтау ұйымына бекітілген халықтың нақты саны туралы бірыңғай орталықтандырылған ақпараттық дерекқорда, сондай-ақ денсаулық сақтау ұйымдарының туу және қайтыс болу туралы медициналық куәліктерді тіркеуі үшін жүзеге асырылады. БХТ-ның электрондық үкімет порталымен өзара іс-қимылы есебінен пациент үйден шықпай-ақ учаскелік емханаға тіркелуге өз бетінше өтінім беруге, дәрігерді үйге шақыруға, www.egov.kz электрондық үкімет порталындағы «онлайн» режимінде қызметтерді пайдалана отырып, маманның қабылдауына жазылуға мүмкіндігі бар.
Азаматтардың медициналық ұйымды еркін таңдау құқығын, жоспарлы емдеуге жатқызудың қолжетімділігі мен ашықтығын Емдеуге жатқызу бюросының ақпараттық жүйесі шешеді. Ол ҚР аумағында жоспарлы науқастарды емдеуге жатқызу процесіне қатысушыларды стационарлардағы бос төсектер туралы, жоспарлы емдеуге жатқызуға күту парағында тұрған пациенттер туралы, стационарларға емдеуге жатқызылған немесе емдеуге жатқызудан бас тарту тіркелген пациенттер туралы ақпаратпен қамтамасыз етеді. Сондай-ақ жүйе жоспарлы емдеуге жатқызу процесін басқаруға, күту кезектілігі мен мерзімдерін төмендетуге, төсектердің неғұрлым сұранысқа ие бейіндерін анықтауға арналған.
Жоспарлы емделуге жолдама алған кезде пациент өз кезегін жоспарлы емдеуге жатқызуға ЖСН нөмірі немесе «жолдаманың бірегей коды» (стационарға жіберген кезде емхана дәрігері береді) бойынша үйден шықпай-ақ қадағалай алады. Ол үшін www.bg.eisz.kz сайтына кіру және «қонақ» ретінде «Емдеуге жатқызу бюросы» порталына кіру керек. Жолдаманы порталда тіркегеннен кейін пациент емдеуге жатқызылған күнге дейін емдеуші дәрігерде үздіксіз бақылауды жалғастыруы тиіс.
Денсаулық сақтаудың өзекті мәселелерін шешуде пациенттердің хабардарлығы мен сауаттылық деңгейі, яғни денсаулық туралы ақпаратқа және оны алу тәсілдеріне толық қол жеткізе алмайтын медициналық қызметтерді тікелей тұтынушылар ерекше рөл атқарады. Осы мақсатта әртүрлі мақсаттағы мобильді қосымшалар белсенді түрде енгізілуде. Пациенттер үшін - қабылдау кестесін қарау, дәрігердің қабылдауына жазылу, дәрігерді үйге шақыру, скринингтік бағдарламалар, өзекті жаңалықтар, диагностика және емдеу мүмкіндіктері бойынша ақпарат алу және ең маңыздысы - медициналық мекемеге бағалау жүргізу.
Мобильді қосымшалар медицина қызметкерлеріне өзімен бірге тұтас дәрігерлік кабинетті алып жүруге мүмкіндік береді, өйткені онда әртүрлі аурулар мен жай-күйлер бойынша медициналық ақпарат базасы, нұсқаулықтары бар дәрі-дәрмектердің анықтамалары, ҚР Денсаулық сақтау министрлігі әзірлеген ауруларды диагностикалау мен емдеудің клиникалық хаттамалары бар. Қазір әр тұрғын үшін қиын уақытта пандемиямен күресуде ақпараттық ресурстар, мобильді қосымшалар және басқа да цифрлық денсаулық сақтау шешімдері қолданылады.
Ең қол жетімді және түсінікті бірі - +7 (705) 812-69-67 нөміріндегі WhatsApp-тағы ресми чат-бот. Бұл ең көп таралған сұрақтарға жауап алуға мүмкіндік беретін нақты, сенімді және ағымдағы ақпаратты жинайтын тегін қызмет.
Елімізде «Сақ бол» онлайн-қосымшасы жұмыс істейді. Оның мақсаты – инфекцияның таралуын бақылау және инфекция ошақтарын уақтылы оқшаулау. Қосымша Covid-19 үшін оң нәтиже берген азаматқа басқа пайдаланушыларды онымен байланыс туралы жасырын түрде ескертуге мүмкіндік береді. Іске асыру кезеңінде медицина қызметкерлеріне вирустың асимптоматикалық тасымалдаушыларының қозғалысын бақылауға көмектесетін мобильді қосымша (оларға үйде кемінде 14 күн болу керек).
Осы және басқа да жобалар коронавирус туралы ақпараттандыруға, жұқтырған және байланыста болған адамдар туралы сенімді ақпаратты іздеуді жеңілдетуге, инфекция ошақтарын барынша оқшаулауға, сондай-ақ эпидемиологиялық жағдайды болжауға арналған.
Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе, электрондық денсаулық сақтауды одан әрі дамыту медициналық көмек көрсету сапасын жақсартуға және денсаулықты сақтауға бағытталған клиникалық, басқарушылық және саяси шешімдерді қабылдауды қолдауды қамтамасыз етуді атап өтуге болады.
Валентина Оседач, ҚР ДСМ «Республикалық электрондық денсаулық сақтау орталығы» ШЖҚ РМК СҚОФ директорының орынбасары.
Дереккөз: «Неделя СК» газеті.
«Солтүстік Қазақстан» баспасы ЖШС.
Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау саласын дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде денсаулық сақтау жүйесінің басым қажеттіліктерін талдауды негізге ала отырып, Қазақстан Республикасының электрондық денсаулық сақтаудың мынадай бағыттарын тұжырымдауға болады:
- Цифрлық деректерді жинау, бөлісу және пайдалану үшін құрылған инфрақұрылымды кеңейту;
- Денсаулық сақтау статистикасы әдіснамасын жетілдіру;
- Денсаулық сақтаудың бірыңғай ақпараттық кеңістігі міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізу шеңберінде қаржыландырудың, көмек көрсетудің сапасы мен толықтығының мониторингінің күрделі әдістерін енгізу үшін қажетті мәліметтерді қамтамасыз етуге тиіс;
- Сапалы, дұрыс, толық және уақтылы цифрлық деректер денсаулық сақтау жүйесінің маңызды ресурстарының біріне айналады (үлкен деректер, жасанды интеллект, бизнес-интеллект, машиналық оқыту және т.б.).
Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу халықтың өмір сүру сапасы мен медициналық көмек көрсетуді жаңа деңгейге шығаруға мүмкіндік берді. Бүгінгі таңда біздің тұрғындар жеке медициналық ақпараттық жүйелердің жұмысы туралы біліп қана қоймай, олардың көмегімен «озық» адамдар уақыттарын ұтымды пайдаланады.
Осылайша, тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінің медициналық қызметтер пакеті шеңберінде медициналық көмекке құқықтарды іске асыру үшін азаматтар алғашқы медициналық-санитариялық көмек ұйымына бекітілуі тиіс. Басқаша айтқанда, емхана – кез-келген медициналық көмек алу үшін «кіру қақпасы» болып табылады және медициналық көмекке қатысты қиындықтар мен «тосынсыйларды» болдырмау үшін тіркелу туралы ақпаратты және сақтандыру мәртебесін білу керек.
Бекітілген халықты тіркеу Бекітілген халық тіркелімі (БХТ) ақпараттық жүйесінде - тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін әрбір денсаулық сақтау ұйымына бекітілген халықтың нақты саны туралы бірыңғай орталықтандырылған ақпараттық дерекқорда, сондай-ақ денсаулық сақтау ұйымдарының туу және қайтыс болу туралы медициналық куәліктерді тіркеуі үшін жүзеге асырылады. БХТ-ның электрондық үкімет порталымен өзара іс-қимылы есебінен пациент үйден шықпай-ақ учаскелік емханаға тіркелуге өз бетінше өтінім беруге, дәрігерді үйге шақыруға, www.egov.kz электрондық үкімет порталындағы «онлайн» режимінде қызметтерді пайдалана отырып, маманның қабылдауына жазылуға мүмкіндігі бар.
Азаматтардың медициналық ұйымды еркін таңдау құқығын, жоспарлы емдеуге жатқызудың қолжетімділігі мен ашықтығын Емдеуге жатқызу бюросының ақпараттық жүйесі шешеді. Ол ҚР аумағында жоспарлы науқастарды емдеуге жатқызу процесіне қатысушыларды стационарлардағы бос төсектер туралы, жоспарлы емдеуге жатқызуға күту парағында тұрған пациенттер туралы, стационарларға емдеуге жатқызылған немесе емдеуге жатқызудан бас тарту тіркелген пациенттер туралы ақпаратпен қамтамасыз етеді. Сондай-ақ жүйе жоспарлы емдеуге жатқызу процесін басқаруға, күту кезектілігі мен мерзімдерін төмендетуге, төсектердің неғұрлым сұранысқа ие бейіндерін анықтауға арналған.
Жоспарлы емделуге жолдама алған кезде пациент өз кезегін жоспарлы емдеуге жатқызуға ЖСН нөмірі немесе «жолдаманың бірегей коды» (стационарға жіберген кезде емхана дәрігері береді) бойынша үйден шықпай-ақ қадағалай алады. Ол үшін www.bg.eisz.kz сайтына кіру және «қонақ» ретінде «Емдеуге жатқызу бюросы» порталына кіру керек. Жолдаманы порталда тіркегеннен кейін пациент емдеуге жатқызылған күнге дейін емдеуші дәрігерде үздіксіз бақылауды жалғастыруы тиіс.
Денсаулық сақтаудың өзекті мәселелерін шешуде пациенттердің хабардарлығы мен сауаттылық деңгейі, яғни денсаулық туралы ақпаратқа және оны алу тәсілдеріне толық қол жеткізе алмайтын медициналық қызметтерді тікелей тұтынушылар ерекше рөл атқарады. Осы мақсатта әртүрлі мақсаттағы мобильді қосымшалар белсенді түрде енгізілуде. Пациенттер үшін - қабылдау кестесін қарау, дәрігердің қабылдауына жазылу, дәрігерді үйге шақыру, скринингтік бағдарламалар, өзекті жаңалықтар, диагностика және емдеу мүмкіндіктері бойынша ақпарат алу және ең маңыздысы - медициналық мекемеге бағалау жүргізу.
Мобильді қосымшалар медицина қызметкерлеріне өзімен бірге тұтас дәрігерлік кабинетті алып жүруге мүмкіндік береді, өйткені онда әртүрлі аурулар мен жай-күйлер бойынша медициналық ақпарат базасы, нұсқаулықтары бар дәрі-дәрмектердің анықтамалары, ҚР Денсаулық сақтау министрлігі әзірлеген ауруларды диагностикалау мен емдеудің клиникалық хаттамалары бар. Қазір әр тұрғын үшін қиын уақытта пандемиямен күресуде ақпараттық ресурстар, мобильді қосымшалар және басқа да цифрлық денсаулық сақтау шешімдері қолданылады.
Ең қол жетімді және түсінікті бірі - +7 (705) 812-69-67 нөміріндегі WhatsApp-тағы ресми чат-бот. Бұл ең көп таралған сұрақтарға жауап алуға мүмкіндік беретін нақты, сенімді және ағымдағы ақпаратты жинайтын тегін қызмет.
Елімізде «Сақ бол» онлайн-қосымшасы жұмыс істейді. Оның мақсаты – инфекцияның таралуын бақылау және инфекция ошақтарын уақтылы оқшаулау. Қосымша Covid-19 үшін оң нәтиже берген азаматқа басқа пайдаланушыларды онымен байланыс туралы жасырын түрде ескертуге мүмкіндік береді. Іске асыру кезеңінде медицина қызметкерлеріне вирустың асимптоматикалық тасымалдаушыларының қозғалысын бақылауға көмектесетін мобильді қосымша (оларға үйде кемінде 14 күн болу керек).
Осы және басқа да жобалар коронавирус туралы ақпараттандыруға, жұқтырған және байланыста болған адамдар туралы сенімді ақпаратты іздеуді жеңілдетуге, инфекция ошақтарын барынша оқшаулауға, сондай-ақ эпидемиологиялық жағдайды болжауға арналған.
Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе, электрондық денсаулық сақтауды одан әрі дамыту медициналық көмек көрсету сапасын жақсартуға және денсаулықты сақтауға бағытталған клиникалық, басқарушылық және саяси шешімдерді қабылдауды қолдауды қамтамасыз етуді атап өтуге болады.
Валентина Оседач, ҚР ДСМ «Республикалық электрондық денсаулық сақтау орталығы» ШЖҚ РМК СҚОФ директорының орынбасары.
Дереккөз: «Неделя СК» газеті.
«Солтүстік Қазақстан» баспасы ЖШС.